لزوم درخواست زیان دیدگان برای جبران خسارت

دربیمه‌های مسئولیت مدنی برای تشکیل مفهوم خسارت، تنها اعلام وقوع خطر از سوی بیمه گذارکافی نیست وخود به خود بیمه‌گر را متعهد و مدیون نمی کند؛ بلکه ادعای خسارت  ثا لث زیان‌دیده چه به صورت مراجعه به بیمه‌گذار وچه مراجعه مستقیم به بیمه‌گر او، نقش کارساز دارد. زیرا در بیمه مسئولیت مدنی تا زمانی که بیمه‌گذار طبق قانون در برابر زیان دیدگان مسئول وپاسخ گو شناخته نشود و تا هنگامی که شرکت بیمه طبق شرایط  بیمه‌نامه متعهد شناخته نشود، خسارتی تعلق نمی‌گیرد. بنابراین درخواست زیان دیدگان برای جبران خسارت، بیمه‌گر را وادار به ایفای تعهد بنیادی اش می‌کند. اما مسئله قابل بحث این است که آیا ثالث زیان‌دیده باید نخست به بیمه‌گذار مراجعه کند و پس از اثبات تعهد وبدهکاری بیمه‌گذار و احراز مسئولیت مدنی عامل زیان و پیوند علیت (علت و معلولی) میان زیان وارد شده وعمل زیان آور، حق رجوع به بیمه‌گر و درخواست خسارت را دارد یا آن که ثالث زیان‌دیده می‌تواند به طور مستقیم به بیمه کننده عامل زیان مراجعه و درخواست غرامت کند؟ دراین زمینه دو عامل نقش دارند، نخست چگونگی رژیم حقوقی مسئولیت مدنی وشرایط قرارداد بیمه و دوم  تسهیل اجرای اصل عدالت ودادگری.

دربرخی ازانواع بیمه‌های مسئولیت مدنی (به ویژه بیمه‌های اختیاری) که پیرو نظریه تقصیر هستند، طرح ادعا ودادن دادخواست به دادگاه واثبات خطای عامل زیان ورابطه آن با خسارت وارد شده بیشتر مطرح است. درحالی که دربیمه‌های همگانی و الزامی مانند بیمه شخص ثالث، که هدف اساسی وفرجامین آن پشتیبانی ازحقوق زیان دیدگان است، مراجعه مستقیم زیان دیدگان به شرکت بیمه به رسمیت شناخته شده است.

در بیمه‌های اموال، ارزش مورد بیمه مشخص و در بیمه عمر تعیین سرمایه بیمه به اراده بیمه‌گذار (که خود،می‌تواند بیمه شده هم باشد)، بستگی دارد. در بیمه‌های مسئولیت که ذی نفع، شخص ثالث و نامشخص و میزان خسارت وارده به او نامعیّن است، یکی از سؤالات مطرح، تعیین حد تعهد بیمه‌نامه می‌باشد. برای توضیح این موضوع به دو تقسیم بندی از بیمه‌های مسئولیت اشاره می‌شود :

بیمه مسئولیت مدنی با تضمین محدود یا معیّن

بیمه مسئولیت مدنی با تضمین معیّن بدین معنااست که پیامد مالی تحقق مسئولیت مدنی بیمه‌گذار پیشاپیش معیّن بوده و به صورت مبلغ بیمه شده در قرارداد بیمه مشخص می‌شود. به عنوان نمونه شخصی که مالی را با قیمت معیّن در امانت دارد یا مستأجری که ملکی را با قیمت معین در اختیار دارد و ملزم به سالم برگرداندن آن است در صورت عیب یا فقدان مال، مسئول جبران زیان می‌باشد. در این موارد تعهد بیمه‌گر نیز از پیش معیّن و قابل پیش بینی و معادل ارزش ملک اجاره شده یا مال امانت داده شده است.

بیمه مسئولیت مدنی با تضمین غیر محدود

در این نوع بیمه، میزان و حدود پیامد مالی مسئولیت مدنی بیمه‌گذار نامعلوم بوده و پیشاپیش نمی‌توان پیامد و مبلغ خسارت احتمالی را تعیین کرد. به طور مثال در بیمه شخص ثالث،  بیمه‌های مسئولیت حرفه‌ای و یا بیمه مسئولیت ناشی از آتش سوزی محل مورد بیمه، میزان خسارت‌های احتمالی وارده به اشخاص ثالث غیر قابل پیش بینی است. با توجه به این ویژگی مسئولیت‌های مدنی، شرکت‌های بیمه برای سرمایه بیمه‌نامه حد غرامت تعیین نموده و تعهدات خود را محدود می‌کنند. در فصول آینده نیز ضمن توضیح انواع بیمه‌نامه‌های مسئولیت، مکرراً به این نکته اشاره خواهد شد.

منبع : کتاب بیمه های مسئولیت و طرح های خاص
ناشر پژوهشکده بیمه مرکزی
مولف علیرضا عسگرزاده